DEVLET VE EĞİTİM
Yüce Yaratıcı en değerli eseri olan insanı başıboş, kendi haline bırakmamış, melekler ve eşya gibi "programlandıkları şekilde" işlemelerini de murad etmemiş, insana mahsus program içinde ona bir serbest davranış alanı ve tercih hakkı vermiş, bu alanda da kendini zayi edecek hatalara düşmesin diye yardımcı olmuştur. Bu ilâhî yardımın adı dindir. Bin yıldan fazla bir zamandan beri bizim kavmimizin de dini olan İslâm mensuplarına, iki cihanda mutluluk getirecek bazı tekliflerde bulunmuş, vazifeler vermiştir. Bu vazifelerin başında İslâm'ı korumak, ictihada açık sahalarda onu geliştirmek ve yaymak vardır. İslâm'ı koruma ve yaymanın en önemli aracı eğitim ve öğretimdir. Eğitim ve öğretim faaliyeti ile din, ona yeni katılanlara (çocuklara ve yeni Müslüman olanlara) öğretilir, öğrenilen İslâm'ın fert ve toplum hayatına geçmesi, hayat biçimi olması sağlanır. İslâm'a göre herşey insan için, insan da Allah'a kulluk içindir. Bu bağlantı içinde düşünüldüğünde anlaşılacaktır ki, bilim ve teknolojinin eserleri, servet ve diğer maddî imkânlar, Allah kulu insanın dünya hayatını kolaylaştırmaya yönelik araçlardan ibarettir. Amaç ile aracı birbirine karıştıran, Allah'ı unutup kendine, servete ve dünyaya tapar hale gelmiş bulunan insanlığın karışan kafasını düzeltmek, bozulan dengeleri yerine oturtmak için insanlığın, ilâhî irşadın ışığında oluşturulmuş yeni bir modele ihtiyacı vardır. Bir yandan İslâm'ın mensuplarından istediğini vermek, diğer yandan insanlığın muhtaç olduğu hayat modelini oluşturabilmek için eğitim ve öğretim -diğer araçların başında olarak- devreye sokulmalı, ona değeri ve yeri kadar önem verilmelidir. Eğitim ve öğretim faaliyetlerini bu yüce amacı gerçekleştirecek şekilde (kemiyet ve keyfiyette) yürütmek Müslümanlardan talep edilmiş, her ferde lazım olanı her Müslümana farz (aynî farz), topluma gerekli olanı da topluma farz (kifâî farz) kılınmıştır.
Eğer Müslümanların yaşadığı bir ülkede devlet, halkı ile işbirliği yaparak bu farzı yerine getirme yoluna girerse, devlet ile Müslümanlar arasında bu bakımdan bir mesele yok demektir. Bu takdirde yapılacak şey, her kesimin (kamu ve özel kesimlerin) işbirliği ruhu içinde kendine düşeni yapması ve bu ibadet faaliyetin yürütülmesidir. Devlet eğitim ve öğretim faaliyetlerini tekeline alır ve zikredilen farzı ihmal ederek başka bir istikamete yönelirse bu takdirde Müslümanlar ile devlet arasında, eğitim ve öğretim faaliyeti bakımından bir anlaşmazlık ve uyuşmazlık var demektir. Gerçi demokrasilerde halkın iradesi ile devletin iradesini ayrı ve farklı düşünmek eşyanın tabiatına aykırıdır. Fakat gelin görün ki vakıa budur, en azından bazı demokrasilerde halka rağmen halkın idaresi geçerlidir. Bir ülkede İslâm'a da, demokrasiye de aykırı bir eğitim-öğretim sistemi (veya amaç ve programı) dayatılırsa farklı inanç ve ülkü gurupları, kendi eğitim ve öğretim kurumlarını oluşturarak amaçlarına ulaşabilmek için ellerinden geleni yapar, hileli veya açık olarak buna da ulaşırlar. Bu sonuç ise birlik ve beraberlik (eğitimin amaçlarından biri olan sosyalleştirme) bakımından sonuçların en kötüsü olur. Müslümanlar bu sonuca götürecek olan özelleştirme ve sivilleştirmeye karşı olmalı, bir yandan İslâm'a, diğer yandan demokrasinin evrensel ilkelerine -ki bunlar tabiî ve fıtrî insan haklarından ibaret olup tamamı İslâm'da mevcuttur- uygun bir eğitim-öğretim yapılanmasını devlete kabul ettirmeli, sonra bu yapı içinde onunla işbirliği yaparak amaca doğru yürümek için olanca çabasını sarfetmelidirler.