İlim-İbadet-Cihad
Birbirini tamamlayan, birinin diğeri yerine konması caiz olmayan amel, kurum ve kavramlardan ikisi de "ibadet ve cihad"dır. Hiçbir şey ilimsiz olmayacağı için bunların başına bir de "ilim" eklenmiştir.
Dinlediğim bir konuşmada oldukça popüler bir siyasî hatip, "İslâm devletini kuruncaya kadar önceliğin cihada verilmesi gerektiğini, nafile ibadetler ve diğer faaliyetlerle uğraşmanın caiz olmadığını" söylüyor, bu teklifine delil olarak da Hz. Peygamber (s.a.)'in Medine'ye hicret edip devleti kuruncaya kadar bazı farz ibadetleri bile yerine getirmediğini ileri sürüyordu.
İslâm'da cihad vazifesini yalnızca "İslâm'ı yaymak ve korumak için yapılacak sıcak çatışma ve savaşmaya" inhisar ettirmek doğru değildir; şüphe yok ki, bu cihaddır ve cihadın ecirli ve şerefli bir kısmıdır, çeşididir. Ancak nefsi kâmil mânâda müslüman edebilmek için verilecek savaş (eğitim, gayret, sabır, çile...) cihad olduğu gibi mazlumun yanında yer almak, zalime karşı olmak ve hakkı ayakta tutmaya çalışmak, bunun için meşrû ve mümkün olan bütün araçları kullanmak, her alanda çaba sarfetmek, fedakârlık etmek de cihaddır.
Cihadın hangi çeşidi olursa olsun hakkıyle gerçekleşmesinin iki asgari şartı daha vardır: İlim ve ihlas.
İlim bütün müslümanlara farz olan din ve dünya bilgisi ile herbir müslümanın, meşgul olduğu meslek ve alan ile ilgili olup bilmesi gereken din ve dünya bilgisidir. Bu bilgilerin önceliği vardır ve bunlara sahip olunmadan yapılacak çaba iyi niyetli kötülük ve İslâmın gelişmesine ket vurma sonuçlarını da doğurabilir.
İhlas, atılan her adımda meşrûiyyetin ve Allah rızasının gözetilmesidir. Bu hayatımızın genelinde bulunan ihlastır; özel ibadetlerde ihlas ise saikın yalnızca Allah rızası olması, ibadete O'nun rızasından başka bir amacın karışmamasıdır. Müminin ihlas faziletini elde edebilmesinin yolu eğitim, en etkili aracı ise "farzı, nafilesi, vacibi ile ibadetlerdir". İbadetler sayesinde Allah'a daha ziyade yakın olma ve nefsi ortadan kaldırma devletine erenler ihlasın sonsuz merdivenlerine de tırmanmış olurlar. İlim, ibadet ve ihlas üçlüsünün içinde cihad da vardır. Cihad bir ibadettir, bunu diğerlerinin yerine koymak mümkün değildir; öncelikten söz edilecekse ilmin ve has ibadetlerin (namaz, oruç, zikir, tefekkür...) önceliği vardır; ancak bu öncelik de daha ziyade derece önceliğidir, tehir ve ihmal önceliği değildir.
Hz. Ali (k.v.) bir düşmanı alt edip öldüreceği sırada düşman "son arzumu dinle" demiş, o da eğilince yüzüne tükürmüştü. Hz. Ali düşmanı bırakıp ayağa kalktı, o da şaşkınlık içinde ve yerinden kalkmadan sordu: "Beni bunca eziyet ve tehlikeye katlanarak yendikten sonra niçin işimi bitirmiyor, serbest bırakıyorsun?" Hazret şu cevabı verdi: "Son ana kadar seninle savaşım Allah rızası içindi, sen yüzüme tükürünce savaşıma şahsî (nefsî) öfkem ve kinim de karıştı, seni onun için bıraktım." Evet Hz. Ali cihadının nefsanî tahrik sebebiyle katle dönüşmemesi için düşmanı serbest bırakmış, öfkesinin savuşmasını beklemiştir. Bu kemali elde etmenin yolu ise ilim ve ibadettir. İslâmın geldiği ilk günden itibaren Sevgili Peygamberimizin (s.a.) ve sahabenin yaptıkları ve birinci derecede önem verdikleri iş (amel) öğretim, eğitim ve ibadetler olmuştur. Esasen İslâm devletinin kuruluş amacı da insanların hür iradeleri ile hak dine girmelerine ve Bir Allah'a kulluk etmelerine imkan sağlamak, ümmet ve insanlık hayatında hakkı ve adaleti hakim kılmaktır. Bu sonuca bütün çeşitleriyle ibadet ederek gidilir ve gidilince de ibadete devam edilir.
Kıt bilgilerimize ve nefsani dürtülere mağlup olarak İslâmı parçalamıyalım, kendimizi onun kalıbına dökmek yerine onu kendi kalıbımıza dökmeyelim.