4- Mecelle'nin Muhtevâ, Sistem ve Metodu:
Şahıs, âile, mîras münasebetlerine ve aynî haklara ait birçok mühim hususları fıkıh ve fetvâ kitaplarına bırakarak bilhassa "muâmelât"ı (kısmen borçlar, aynî haklar, şahsın hukuku ve usûl) tanzîm eden Mecelle'nin sistematiği şöyledir:

Bu sistematik ve muhtevâ hakkında Mecelle mazbatası şu satırları ihtivâ ediyor (sadeleştirerek alıyoruz):
"Mütâlâa edince yüksek malûmleri olacağı üzere Mukaddimenin ikinci makalesi, İbn Nuceym ile onun yolunu takib eden fukahânın topladığı fıkıh kaideleri olup, şerîat hâkimleri açık bir nakil bulmadıkça yalnız bununla hükmedemez. Fakat fıkıh meselelerinin zaptedilmesine umûmiyetle faydaları olacak, okuyanlar meseleleri delilleriyle beraber kavramış olacaklardır... Bu sebepe Kitâb veya bâb adıyle yazılmayıp Mukaddimeye konmuştur. Fıkıh kitaplarında ekseriya küllî kaideler (prensipler) ile meseleler karışık olarak zikredilmiş ise de bu Mecellede her kitap ile alâkalı ıstılâhlar (terimler) o kitabın mukaddimesi olarak zikrolunmuş, meseleler sadece tertip üzere yazılmış, fakat bu asıl meseleleri açıklamak için misâl olarak, Fetvâ kitaplarından birçok mesele yazılıp ilâve olunmuştur."
Bugünkü kanunlar umûmiyetle meseleleri ayrı ayrı ve teferruatlı bir şekilde tanzîm etmek yerine birçok mesele ve hukukî münasebete şâmil hukuk kaide ve esaslarını tanzîm yoluna gitmişlerdir (mücerred metod). Mecelle ise -hem mezkür usûl o zamana göre yeni olduğu, hem de kaynakları meseleler ve teferruât üzerinden yürüdüğü için- meseleci (kazuistik) bir metod takip etmiş, meselâ bir cins veya nevi akit ve kaide içinde toplanması mümkün olan fiil ve muâmeleleri parçalayarak, meseleleri tasvir ederek tanzîm eylemiştir.