Netice
Hülâsa olarak Müslümanların gerileyip düşmelerinin en önemli sebebi "İslâm'ın kendilerine yüklediği vazifeleri ihmal etmeleri"dir. Durumlarının düzelmesi ise, İslâm'ın gerçek esaslarına dönmek, hükümlerin teşrî sebeplerini anlamaya çalışmak; dine hakkını, dünyaya da hakkını vermek bunun için cehâlet, taklid, uydurma naslar, şekil ve teferruat, mezheb taassubu gibi İslâm'ın özünü bozup çirkinleştiren engelleri yıkmakla gerçekleşecektir.
Müslümanlar şu iki yoldan birini seçmek durumundadırlar: Ya cahil ve mukallidlerin* yolunu tutup, karanlığa bilgisizliğe ve nihayet yok olmaya razı olacaklar veya büyük selefin** yolunu tutarak aydınlık, bilgi ve hayata kavuşacaklar.
Şüphesiz bu sözümüz, İslâm'ı ve İslâmî kaideleri bildiklerini iddia eden bazı cahil mutaassıpların hoşuna gitmeyecektir. Fakat bunlar, Müslümanların kalkınma, yükselme ve kurtuluş yollarında asla bir engel teşkil edemeyeceklerdir. Allah'ın rızası onların rızasından üstün, Müslümanların menfaati onların menfaatinden öncedir.
Bugün Müslümanlar, herşeyi silip süpüren bir medeniyet cereyanı önünde bulunuyorlar, yapacakları muâsır medeniyet kervanında, sağlam bilgi, isabetli düşünce ve sarsılmaz imanın rehberliği altında yürümektir. Bütün bunlar, kör taklidin mağaralarını yıkmak; fikir hürriyetine, faydalı ve uygun harekete, kalkınmaya yükselmeye ve kurmaya; birleşmeye, kardeşliğe ve insanlığa karşı bazı câhillerin koydukları engel ve bağları parçalamak için Müslümanlara gereken gücü sağlayacaktır.