ii. Önemine Rağmen Küçük Sanâyî Aleyhine Büyük Projelere Yönelmek:
Kalkınmakta olan ve bilhâssa büyük hedefler peşinde koşan devletlerde küçük ve orta sanâyî eksikliği, iktisâdî kalkınmanın akışında önemli tıkanıklıklara sebep olmaktadır.
Bu devletlerin çoğunda ferdî teşebbüs yok gibidir. Bu sebeple hükûmetlerin çoğu, iktisâdî faâliyetler ve özellikle üretimde, ferdlerin yerini tutma imkânına sahip olduklarına inanırlar. Kalkınmakta olan ülkelerde hükûmetler büyük projelerin peşinde olduklarından, imkân ve iyi şartların arslan payını da bu projeler alır.
Büyük projelerin önemini ve bazı zamanlarda belli iktisâdî kesimlerde hükûmet faâliyetinin ehemmiyetini biz de inkâr etmiyoruz. Fakat bunun ferdî teşebbüsü ihmal etme ve yok sayma hesabına yürümesi câiz değildir.
Küçük sanâyiin eksikliği ve ferdî teşebbüsün yokluğu, merkezî iktisâd sistemlerinde olumsuz göstergeler olarak değerlendirilir.
Kalkınmakta olan ülkelerin iktisâd hayatı, geniş tabanlı bir küçük sanâyie şiddetle muhtaçtır. Şüphesiz potansiyel güçlerin ortaya çıkması bu orta sınıf olmadıkça gerçekleşmeyecektir.
Kır bölgelerinde küçük sanâyî, işletilmeyen insan gücü için en uygun bir iş kapasitesi olarak görülür.
Küçük sanâyî büyük sanâyînin kaynağı sayıldığı gibi, tamamlayıcısı olması da mümkündür. Ayrıca o, piyasanın şartları ve değişikliklerine de ayak uydurabilmekte ve bu sebeple, şiddetli iktisâdî bunalımlara karşı güvenlik içinde bulunmaktadır. Ancak küçük sanâyii var etmek de - girift teknolojik hazırlık ve malzeme istememekle beraber- sermâyeye muhtaçtır.
Kalkınmakta olan ülkelerin çoğunda küçük sanâyiin desteklenmesi gerektiği devamlı söylendiği halde, bilinen gerçek bunun yapıldığına şâhitlik edemiyor; aksine küçük sanâyin içinde bulunduğu şartlar her yıl biraz daha kötüye gidiyor.
İslâm ülkelerinin çoğunda, küçük el sanâyii için hâlâ iç pazarlarda büyük ve geniş sâhalar, imkânlar bulunduğunu inkâr etmemiz doğru olmaz. Öte yandan İslâm ülkelerinin depolarında büyük insan gücü ve ham madde yatmaktadır.
Şüphe yok ki kredi kolaylığı, küçük sanâyiin doğması ve desteklenmesini temin eden âmillerin başında gelir.
Mevcût veya kurulacak yeni sanâyiin çoğu, mâlî ihtiyaçlarını kendilerine mahsus mal varlığı ile karşılayamayacak durumdadır. Bu sebeple onlar borç almaya mecbûrdur. Kredinin, yeni iktisâdî kalkınma çarkını çevirecek gerçek itici el olması işte buradan gelmektedir. Tabiî biz, pazarın genişlemesi, ilmî araştırmaların sonuçlarından faydalanma gibi küçük sanâyii destekleyen diğer âmilleri de yok saymıyoruz.
Takdim ettiğimiz model, ortaklık sistemi sâyesinde önemli rol oynayacaktır. Çünkü banka; borç alan kişiye en rantabl üretim yolunu ve faydalı yeni teknik imkanları gösterecek, bunlara yöneltecek; ayrıca sistemin bünyesindeki organlardan birisi olan meslekî eğitim ve olgunlaştırma enstitüsü de buna katkıda bulunacaktır.